Felsefe konulu yazımızda sizlere felsefe nedir veya felsefe ne demek sorusunu cevaplamaya çalışacağız. Ardından felsefe konuları ve felsefe terimlerini sizlerle paylaşmaya çalışacağız.
Felsefe Nedir ?
Felsefe nedir sorusu ile başlayacak olursak. Felsefe sözcüğü Yunanca’dan Arapça’ya oradan da dilimize geçmiştir. Sözcük sevmek, peşinden koşmak anlamına gelen ‘philia’ ve bilgi, bilgelik anlamına gelen ‘sophia’ sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur. Orijinali ‘philiasophia’ olup, bilgi sevgisi ya da bilgelik sevgisi anlamına gelmektedir. Hepimizin bildiği gibi bir de ‘filozof’ sözcüğü vardır. Filozof da bilgiyi ya da bilgeliği seven, onu arayan, onun peşinden koşan kişi anlamına gelmektedir. Böylelikle felsefe ne demek olduğunu öğrenmiş olduk.
Felsefenin Doğuşu
Felsefenin doğuşu M.Ö. 7.yy’a dayanmaktadır. Bu sıralarda önemli bir liman kenti olan Milet’te (Miletos) ticaret oldukça gelişmişti. Gelişkin olan ticaret sosyal hayatı da geliştirdi. İnsanlar farklı kültürlerden insanlarla bir araya gelip, etkileşime girebiliyorlardı. Farklı düşünceleri olan insanların birbirleriyle temas etmeleri felsefe için uygun bir ortam sağlıyordu. İlk filozof olarak Milet’li Thales kabul edilmektedir.
Milattan önceki yüzyıllarda felsefeden önce mitos (mit) vardı. Mitler dünyada olup biten olayların açıklanması, olguların nedenlerinin gösterilmesi gibi ileride felsefenin ve zamanla bilimin de ilgi alanına girecek konuları kapsamaktadır. Dini diyebileceğimiz yaklaşımlar olan mitler dünyada olup bitenlerin nedenlerini tanrısal güçlere atfediyordu. Örneğin, şimşek çakması tanrının yeryüzündeki insanlara belli bir nedenden dolayı kızıp, sinirlenerek meydana getirdiği bir olgu olarak görülüyordu.
Felsefenin Gelişmesi
Mitos’tan sonra ‘söz’, ‘gerekçe’, ‘bilim’, ‘akıl’ gibi anlamlara gelen logos devreye girdi. Logos’un duygu yoluyla kavrama anlamına gelen pathos sözcüğünün karşıtı olarak kullanıldığı söylenir. Yani logos duyguların devreye girmediği sadece akıl yoluyla kavrama anlamına gelmektedir. Logos’un ortaya çıkması tarihte bir devrimdir. Daha önceden tanrısal olgularla açıklanmaya çalışılan doğa olaylarının açıklanmaları artık logos’la rasyonalite kazanmıştır. Dini yaklaşım terk edilmiş, mantıksal açıklamalar ortaya çıkmıştır. Logos sözcüğü psikoloji, sosyoloji gibi sözcüklerin sonunda yer almakta, bu sözcüklere ‘bilim’ anlamı katmaktadır.
Felsefenin ilk ilgi alanı doğa olayları olmuştur. Evrenin yapıtaşı, değişen şeylerin ardındaki değişmeyen ilke anlamına gelen ‘arkhe’ sözcüğü milattan önce birçok filozofun kafa yorduğu bir konudur. Örneğin, Thales evrenin yapıtaşının su olduğunu öne sürmüş, Empedokles ise evrenin ateş, hava, su, toprak olarak dört unsurdan meydana geldiğini düşünmüştür.
Felsefe Filozofları Kimlerdir?
Sokrates öncesi doğa filozofları olarak geçen bu gruba dahil olan birçok filozof vardır.
- Thales,
- Anaksimandros,
- Anaksimenes,
- Demokritos bu filozoflardan bazılardır.
Daha sonra ticaretin gelişmesiyle felsefenin ilgi odağı insana ve insan davranışlarına kaymıştır. Ticaret farklı düşünceleri olan insanları bir araya getirmiş, felsefeye uygun bir tartışma atmosferi oluşturmuştur. Gemilerle çıkılan yolculuklarda vardıkları yerlerde farklı kültürlerle tanışan insanlar büyük şaşkınlık yaşamışlardır. Farklı düşünmenin mümkün olduğu görülmüştür. Böylelikle önceden sadece doğa olaylarıyla ilgilenen filozoflar artık insan üzerine de düşünmeye başlamıştır.
Şimdi de felsefe nedir kısaca bahsedelim. Felsefe argümantatif, eleştirel ve sorgulayıcı zihinsel bir etkinliktir. Varlık, bilgi, bilim, zihin, etik gibi konular felsefenin ilgi alanıdır. Varlığın ne olduğunu, bilginin ne olduğunu, kaynaklarını, mümkünatını araştıran felsefe bunu yaparken birçok soru sorar. Soru sormak felsefenin en önemli özelliklerinden biridir. Sorduğu sorulara yanıtlar arayan felsefede bazen sorular cevaplardan daha önemlidir. ‘Felsefe yolda olmaktır.’ diyen Karl Jaspers bu duruma vurgu yapmıştır.
