Protestan konulu yazımızda öncelikli olarak protestan nedir veya protestan ne demek soruların cevabını bulmaya çalışacağız.
Protestan Nedir ?
Protestan Roma kilisesinin protesto edilmesiyle başlayan reform hareketleri taraftarı olan ve bu mezhebe inanan kişilerdir. 16. Yy. da Martin Luter King’ in Roma kilisesine karşı başlattığı protesto sonucunda oluşmuştur. Protestanlık inancını benimseyen kişilere Protestan denilmektedir. Hıristiyanlığın reformiste edilmesiyle ortaya çıkan Protestanlık bağımsızlık ve ulusalcılık temeline dayanmaktadır.
Protestanlık Nedir ?
Protestanlık, Hristiyan dinine bağlı mezheptir. Diğer mezheplerden oldukça farklıdır. Papa otoritesini reddeder ve mukaddes kitabı tam yetkili olarak kabul eder. Protestanlık mezhebi, cehennemi de reddeder, ‘’Tanrı tektir ve takdirini kazanmış kullar için ölümden sonra mutlu bir hayat vardır’ ’inanışını benimser. Protestanlık Hıristiyanlığa bağlı, üç mezhepten biridir. Papa otoritesinin reddiyle başlayan süreçte oluşmuştur. Protestanlık mezhebi, Martin Luter King ve Jean Calvin öncülüğünde doğmuştur. Kitabı Mukaddes adı verilen İncil tek öncü ve kutsal kitaptır. Papalar yetki sahibi değildir, tek yetkili Tanrı ve onun mukaddes kitabı İncil’dir. Protestanlık, diğer Ortodoks ve Katoliklerden farklı daha esnek bir yapıya sahiptir. Rahipler evlenebilir ve mukaddes kitap İncil kendi dillerinde okunabilmektedir. Kiliselerde tasvir edici resim ve heykel bulunmaz. Protestan nüfusunun en yoğun olduğu kıta kuzey Amerika’dır ikinci büyük topluluk Avrupa’da bulunmaktadır. Protestan nüfusu cemaatler biçiminde dünya coğrafyasının büyük bir kısmına yayılmışlardır. ABD, Federal Almanya, Nijerya, Güney Kore, Kanada, Avustralya, Brezilya, Hollanda, İsveç, Danimarka ve Endonezya’da bulunan nüfusun büyük kısmını oluşturmaktadırlar. Dünya genelende yaşayan Protestan nüfusu 650 milyondur.
Protestan mezhebi, kendi içinde 3’e ayrılmaktadır.
- Luteryanizm
- Kalvinizm
- Anglişkanizm’dir.
Protestanlık Mezhebinin Öncüsü Martin Luter King
1483- 1546 yıllarında yaşamış, Protestanlığın kurucusu olarak kabul edilen, papaz Martin Luter King, reformcu hareketin öncüsü ve Protestanlığın kurucusu olarak kabul edilmektedir. Protest bir yapıya sahip olan Martin Luter King, Tanrı ile kul arasında bir aracı değil yalnızca, Tanrı insan ve iman olduğunun savunucularındandır. Papa ve meclislerinin değil, kararların kutsal kitaba dayandırılmasının savunucusu olarak bilinmektedir.
Protestanlık Mezhebi
Protestanlık, Tanrının tek olduğu ve ona ulaşmak için herhangi bir aracıya ihtiyaç bulunmadığı inancına dayanmaktadır. Bu sebepledir ki, Protestanlıkta günah çıkarmak yoktur. ‘’Bağışlayıcı Tanrıdır ve Tanrının dışında hiçbir bağışlayıcı kabul edilemez’’ Protestanlık, papa otoritesini reddetmiş olsa da Büyük Aziz olarak kabul edilen Aziz Pavlus’un öğretisine sadık kalınmış ve Hıristiyanlığın öğretisinde bulunan dini yasak ve emirlere her zaman harfiyen uyulmayı kabul etmiştir.
Protestan İnanç Sistemi
Protestan mezhebinde Kutsal kitap İncil’e inanç esastır. Yapılan reformların sebebi de inançtır. Esas olan Tanrı, inanç, iman, İsa ve Mukaddes kitap İncil’dir. Protestan inanç sistemi şöyledir;
- Tanrı, iman ve inanç esastır. Tanrı buyrukları ayetleriyle birlikte kutsal kitap İlcildedir. İncilin dışındaki tüm çelişenler reddedilmektedir.
- Cennet günah ve sevaptan bağımsızdır. Cennet kazanılacak bir hak değildir. İsa’nın tüm günahların bedelini ödediği kabul edilmektedir. Cennet imanlı insanlara Tanrı tarafından sunulacak bir lütuf olduğu kabul edilmektedir. Bu da yalnızca Rab ’bin Lütfudur.
- Hıristiyanlığın özünde ayin, vaaz ve gelenekler bulunmaktadır. Protestan mezhebinde ise, övgüler Tanrıya verilmeli, Mesih İsa’nın sözüne inanmak ve uymaktır.
- ‘’Asıl Mesih İsa’dır, İncilin sözleri esastır’’ mantığına dayanmaktadır.
- İncilin tek bir yere bağlı olmadığını aksine İncilin evrenselliğini esas almaktadır.
Protestan İbadetleri
Mesih İsa’ya olan bağlılık, Protestan ibadetlerinde de önceliktir. İsa’ya olan inanç, evrenseldir. Dil, din, ırk ayrımcılığı yapmaz. Her kişi kendi dilinde İncil okumaya ve ibadetlerini gerçekleştirme hakkına sahiptir. Kiliseler, Tanrı’yı, Mesih’i yüceltmek ve insanları bu yüce inancın ilke ve erdemlerinin hayata geçirilmesini sağlayıcı topluluklar olarak görmektedir. Pazar günleri, Mesih İsa’nın dirildiği ilk gün olarak kabul edilmekte ve o gün, kadın erkek, yaşlı genç, yerli yabancı demeden bir araya gelmelerinin gerektiği ibadet günü olarak kabul edilmektedir. Mesih İsa, o özel günde iman edenlerin arasında olduğu ve ibadet sırasında onlarla bütünleştiğine inanılmaktadır. İbadet bölümleri;
- İlahiler
- Dualar
- Üyelerin dini övgü sözleri
- Bağışlar
- Vaaz
Katolikler ile Protestanlar Arasındaki Farklar
Katolik ve Protestan mezhepleri arasındaki farklılıklar yüzyıllar boyu içselleştirilemediği için bugün bile iki mezhep arasında çekişme halen devam etmektedir. Bu çekişmenin en önemli Sebeplerinden biri yüzyıllar önceye dayanan savaşlar olarak bilinmektedir. Martin Luter King ile başlayan reform hareketi, kiliseler arasında ayrışma ve çekişmeleri de beraberinde getirmiştir. Başlangıçta King’in reform mücadelesi benimsenmiş, ancak sonraki yıllarda özellikle 500. Yıl dönümünde Hristiyanların tekrar bir araya gelmelerinin ve kutlamaların ortak yapılmasına dair öneriler gündeme gelmiştir. Özellikle Almanya’da Evanjelik Kilisesi, tekrar Hristiyanları bir araya toplama çalışmaları yürütmektedir.
İki Mezhep Arasındaki Uzlaşma Arayışları
İki mezhep arasındaki uzlaşma arayışları, Hıristiyanlığın ortak noktaları bir araya getirilerek yeniden oluşturulmaya çalışılmaktadır. Ancak halen bugüne kadar ortak bir temelde bir araya gelememişlerdir.
İncil İle İlgili Farklılıklar
İki mezhep arasındaki farklılıklar, İncil konusunda da çok sık olarak gündeme getirilmektedir. Protestan inancında, İncil’in Tanrı tarafından insanlara gönderildiği ve insanların ilişki ve iletişimi İncil aracılığı ile gerçekleştirilebileceği öngörülmektedir. Ancak Katolik inancına göre, İncilin yanı sıra Roma Katolik Kilisesi gelenekleri de çok önemlidir ve bu geleneklerine bağlılığında olması gerektiği konusunda farklılıklar taşımaktadırlar.
Kilise İşleyişi ve Anlayışı Konusundaki Farklılıklar
Protestan ve Katolik mezhep farklılıklarından bir diğeri ise, Kiliseler hakkındaki farklı inançtır. Katolik kelimesi ‘’her şeyi kucaklayan’’ anlamına gelmektedir. Papanın önderliği olmadan bir kilise gerçeğini tamamen reddetmektedirler. Oysa Protestanların, kilise konusundaki görüşleri, kiliselerin birbirinden farklı olmadığı ve bütün kiliselerin birbirine denk olduğu inancı taşımaktadır.
Papa Konusunda Farklılıklar
Protestanlara göre papanın liderliği ve üstünlüğünün olmadığı, bu inancın kutsal Kitapta anlatılanlarla bağdaşmadığı görüşünü içermektedir. Oysa Katoliklerde durum çok farklı olarak görülmektedir. Katolik inancına göre, Papa Mesih İsa’nın 12 havarisinden biri olduğu kabul edilmektedir.
Makamlar Arasındaki Farklılıklar
Katolik inancına göre, Katolik Kilisesi içinde bulunan Papazlar, ömür boyu süren bir otoriteye sahiptir ve kendilerine Tanrının mührünün emanet edilmesi gerektiği görüşünü taşımaktadır ve bu mühür yalnızca erkeklerin taşıması gereken bir mühür olarak kabul edilmektedir. Protestan mezhebinde ise, erkeklerin böyle bir otoriteye tek başlarına sahip olmaları değil, cinsiyet farklılığı olmadan kadınların da bu mührü taşımaları gerektiği savunulmaktadır.
Efkaristiya ve Son Akşam Yemeği Konusundaki Farklılıklar
İki mezhep arasındaki, İncil’de geçen İsa’nın çarmıha gerilişinden bir gün önceki akşam yemeği konusunda da yüzyıllardır süre gelen farklılıklar bulunmaktadır. İncil’de adı geçen Efkaristiya veya diğer adıyla Komünyon geleneği konusundaki ayrılıklar. Komünyon geleneği, kutsanmış bir papaz tarafından, bir ayinin gerçekleştirilmesidir. Bu ayinde ekmek İsa’nın vücuduna, kırmızı şarap da İsa’nın kanına dönüşüyor. Bu ayine yalnızca Katolik olanlar alınıyor ve onun dışındakilerin katılmasına izin verilmiyor. Protestanlarda ise, bu ayine Hıristiyan inancına mensup herkesin katılmasına ve ayini yönetmesine izin veriliyor. İsa’nın çarmıha gerilmeden bir gün önceki akşam yemeğinin de iki mezhep arasında farklılıkları bulunmaktadır. Protestan inancında yapılan ayin de yalnızca İsa’nın ölümü ve tekrar dirilişi anılmaktadır.
Dini Törenler Arasındaki Farklılıklar
Roma Katolik Kilisesinin otoritesini kabul eden Katolikler ile Protestanlar arasında dini törenler konusunda da ayrılıklar bulunmaktadır. Dini merasimler olan, Son Akşam Yemeği, evlilik törenleri, takdis törenleri, günah çıkarma, ölmekte olan kişiye düzenlenen ayin gibi geleneksel törenler düzenlenirken, Protestanlar yalnızca vaftiz ve son akşam yemeği ayini düzenlemenin yeterli olduğunu düşünürler.
Meryem Ana ve Azizlere Tapınma Konusundaki Farklılıklar
Roma Katolik İnancı gereği, kutsal Meryem hakkındaki inançlarını destelemeleri ve kutsal Meryem’in ‘’Cennetin Kraliçesi’’ olarak kabul edilmesi ve beraberinde çok büyük saygı duyulması. Bu inanç Protestanlar tarafından çok fazla kabul görmemektedir. Katolik inancında Azizler büyük saygı görürken, Azizlere ait tüm eşyalar kutsal kabul edilip saygı gösterilmeye devam ediliyor. Protestan inancına göre ise, eşyalara gösterilen bu inanç ve bağlılığın İncil’de olmadığıdır.
Evlilik Konusundaki Farklılıklar
Evlilik konusunda da mezhepler arasında ayrılıklar bulunmaktadır. Katolik inancına göre rahiplerin evlenmesi ve cinsel ilişkiye girmesi yasaktır. Protestanlar ise bu yasakların tamamını reddederler. Martin Luter King bu konuda da amansız mücadele vermiş ve bir rahibe ile evlenerek bu karşı koyuşu meşrulaştırmıştır.
Katolik, Ortodoks ve Protestanlık
Hıristiyanların üçüncü mezheplerinden biri de Ortodokslardır. Bu üç mezhepten Protestanlar diğer Ortodoks ve Katoliklerden oldukça farklıdır. Ortodoks ve Katolikler arasında farklılıklar olmasına rağmen daha çok benzerlikler bulunmaktadır.
