Ses türemesi konulu makalemizde sizlere ses türemesi nedir ve ses türemesi örnekleri nelerdir soruları cevaplamaya çalışacağız. Ayrıca ünlü türemesi nedir ve ünsüz türemesi nedir soruların cevaplayacağız.
Ses Türemesi Nedir ?
Sözcüğün aslında olmadığı halde gelen ek ile yeni bir sesin ortaya çıkmasına ses türemesi denir. Türkçede sözcüklerin çekimlenmesi ve türetilmesi esnasında sözcüğe yeni bir ses eklenir. Bu durumda ortaya çıkan yeni ses olayına ses türemesi adı verilmiştir.
Ses türemesi ünlü türemesi ve ünsüz türemesi olarak ikiye ayrılır. Birçok özelliği ve kurala sahip olan bu dil bilgisi konusu birçok kişiye karışık gelmektedir. Bu karışıklığın nedeni kuralların tam olarak ayrıntılı bir şekilde ortaya koyulmamasından kaynaklanmaktadır.
Ayrıca ses türemesinde ortaya çıkan ünlü ve ünsüz türemesi tanımlarıyla birlikte ses türemesi örnekleri ile birlikte ele alındığında konu daha anlaşılır ve açık bir hale gelecektir.
Ünlü Türemesi
Sözcüğün esas halinde olmadığı halde sözcüğe “-cık” eki getirildiği zaman ortaya çıkan ünlü türemesi olur.
Ünlü türemesinin özellikleri ise şu şekildedir;
- Pekiştirme sıfatlarında görülür.
- Küçültme sıfatlarında görülür.
- Yabancı dilden geçmiş ve tek heceli sözcüklerin Türkçe dil bilgisi kurallarına uyması için olur.
- İki ünsüz ile başlayan ve yabancı dilden dilimize geçmiş sözcüklerin başında rastlanır.
- Kaynaştırma ünlüleriyle yapılır.
Bu özellikler doğrultusunda inceleme yapıldığında ünlü türemesi konusunda ortaya çıkan karışıklıklar giderilmiş olacaktır.
Ünsüz Türemesi
Ünlü ile başlayan bir ek getirilen ünlüyle biten sözcük ve eklerde araya –n ve –y kaynaştırma ünsüzlerinden biri girer. Bu dil bilgisi olayına ünsüz türemesi denir. Çoğu zaman Arapça kelimelerde görülür. Sözcük başka bir sözcük ile birleşir ya da sözcüğe bir ek geldiği zaman ses artışı olmuş olur.
Ünsüz Türemesinin Özellikleri Şu Şekildedir:
- -n kaynaştırma ünsüzü iyilik eki almış olan isimlere çekim eki getirildiği zaman girer.
- Tamlayan eklerinden önce –n kaynaştırma ünsüzü getirilir.
- Aitlik ekinden sonra çekim eki alınca –n kaynaştırma ünsüzü kullanılır.
- Çekim eklerinden önce –y kaynaştırma ünsüzü kullanılır.
- -y kaynaştırma ünsüzü fiil çekim eklerinden önce gelir.
- Yapım eklerinden önce –y kaynaştırma ünsüzü gelir.
Ses türemesinde ortaya çıkan ünlü ve ünsüz türemeleri tanımlarıyla birlikte ses türemesi örnekleri için açıklayıcı niteliktedir.
Ses Düşmesi Olan Birleşik Kelimeler
İki ya da daha çok sözcükten oluşturularak yeni bir kavramı karşılamak üzere ortaya çıkan kelimelere birleşik sözcükler denir. Birden fazla kelime bir araya gelirken ses düşmesi olan birleşik kelimeler oluşabilmektedir. Arapçadan dilimize geçen bazı sözcükler yardımcı eylemler ile birleşirken sözcüğün ikinci hecesindeki ses düşer. Ayrıca iki adın bir araya gelerek oluşturacağı yeni kelimede de düşme meydana gelir.
